Układ odpornościowy
Działanie mające na celu poprawę działania układu odpornościowego nazywa się immunomodulacją
Choć spotyka się też określenie immunostymulacja.
Powodują one całkowity, ogólny wzrost odporności bez ukierunkowania na konkretny rodzaj czynnika zakaźnego (bakterii, wirusa),jak to ma miejsce przy stosowaniu szczepionki. W hodowli gołębi pocztowych niektóre z tych środków są już stosowane od dawna.
Z obserwacji wynika, że lepsze zdrowie mają gołębie którym oprócz dobrej karmy podaje się dodatkowo w większych dawkach niż wymagane witaminy i minerały. Szczególne znaczenie mają witaminy:
A, D, E, C i pierwiastki: cynk, miedź, selen.
Wpływają na utrzymanie w dobrym stanie naturalnych barier ochrony przed zakażeniem, oraz pobudzają produkcję przeciwciał i komórek układu odpornościowego.
Naturalnym źródłem witamin A i D jest tran, witaminy E – olej z kiełków pszennych i olej kukurydziany, a cynku, miedzi i selenu – drożdże piwne. Witaminę C w wyższych dawkach warunkujących wpływ na układ odpornościowy można stosować jako preparat syntetyczny razem z glukozą w wodzie do picia, również przed lotami zwłaszcza w czasie upałów, gdyż łagodzi skutki stresu termicznego.
Na rynku spotyka się duże ilości mieszanek mineralno-witaminowych o podobnym działaniu z serii Dolfos lub Mik.
Od dawna też są stosowane preparaty ziołowe mające stymulować układ odpornościowy. Używane są pod postacią różnych „mikstur” zawierających czosnek, cebulę, aloes, dziurawiec, żeń-szeń, kminek czarny i przede wszystkim jeżówkę purpurową. Jest zalecana w zapobieganiu chorobom wirusowym. Znajduje się w typowych preparatach dla gołębi – Gamba-Immun, Livimun, ale również do nabycia w sklepach zielarskich jako Succus Echinaceae i jako składnik preparatu złożonego Immunofort. Na potrzeby wielkostadnej hodowli drobiu przygotowany został preparat Colinex La również oparty na wyciągach z jeżówki purpurowej i wąskolistnej, z dodatkiem ciemiężnika, wit. E, cynku, siarki i aminokwasów. Jego działanie oprócz stymulującego wpływu na odporność hamuje rozwój pałeczek Escherichia coli. Preparaty te stosuje się zwykle w dawce 1 ml (cm sześcienny) na 1 litr wody przez 3-5 dni.
Należy też wspomnieć o preparatach określanych jako olejki eteryczne, podawane gołębiom w celu usprawnienia pracy układu oddechowego (Artyfix Plus, Eucamenth, Mentovet, Gołąb-witalność extra). Rozrzedzają śluz w drogach oddechowych ułatwiając oddychanie, działają wiruso-, bakterio-, grzybobójczo w obrębie układu oddechowego, a „przy okazji” stymulują również odporność lokalną i ogólną.
Znane jest także działanie immunostymulujące używanego jeszcze czasem do odrobaczenia gołębi Levamisolu. Stosowany jest w tym celu w bardzo małych dawkach. W dużych dawkach działa odwrotnie (immunosupresyjne). Ponieważ częste są pytania jak stosować levamisol jako preparat immunostymulujący , podaję krótki przepis – 1 ml (cm sześcienny) Levamisolu 1,5% na 1 litr wody przez 3 kolejne dni.
Coraz więcej hodowców docenia preparaty pro biotyczne, które nazywane są też preparatami zasiedlającymi przewód pokarmowy. Zawierają one kultury pożytecznych bakterii jelitowych, które tworzą na błonie śluzowej jelit warstwę zabezpieczającą przed bakteriami chorobotwórczymi. Pobudzają one miejscową odporność w jelitach, ale jak się okazało również wpływają na ogólną odporność organizmu.
Probiotyki to preparaty zawierające składniki pokarmowe wspierające wzrost i rozwój pożytecznych bakterii jelitowych. Uważa się, że również mają swój udział w procesach immunostymulujących. Dla przykładu można wymienić tu preparat dodawany do karmy Bio-mos, zawierający oligosacharydy. Fruktooligosacharydy są już stosowane w mieszankach pokarmowych dla gołębi oznaczonych jako mieszanki Versele-Laga Plus.
Do stymulacji układu odpornościowego stosuje się również preparaty zawierające w swym składzie bakterie lub ich części, albo wirusy nieszkodliwe a pobudzające reakcje odpornościowe.
Takim preparatem stymulującym zawierającym inaktywowany wirus o nazwie parapoxwirus jest Baypamun. Stosowany w celu zwiększenia odporności przed szeroko pojętymi skutkami stresu. W programie niemieckim stosowany u gołębi przed i w czasie sezonu lotowego jako środek ogólnie wzmacniający. Podawany w iniekcji podskórnej lub domięśniowej jest kłopotliwy w stosowaniu na większą skalę i drogi. Natomiast polecany przy indywidualnym leczeniu gołębi.
W praktyce łatwiejszy w użyciu jest preparat Inmunair 17.5. Zawiera inaktywowane bakterie i ich „części” lipopolisacharydy, które podane z wodą do picia mają silne działanie stymulujące odporność przeciw bakteryjną i wirusową. Preparat stosowany głównie w ochronie dużych stad drobiu -duże opakowania, ale znajdujący również zastosowanie u gołębi.
Preparaty immunostymulujące należy stosować z niewielkim wyprzedzeniem przed wszelkimi sytuacjami stresogennymi, jak i w sytuacjach, gdy ptaki są szczególnie narażone, czy podatne na zakażenie.
Nie wszystkie takie sytuacje można przewidzieć, ale większość z nich powtarza się cyklicznie – wystawy, szczepienia, loty. Również okresy zagrożenia chorobami pojawiają się z pewną dokładnością – choroba młodych w maju, katary w czasie upałów i jesienią, koniec lata ospa, paramyxo i kolibakterioza. Zwiększona podatność na choroby wiąże się również z intensywnym pierzeniem, złym żywieniem, zatruciami.
Takie preparaty immunostymulujące jak dodatki mineralno-witaminowe, prebiotyki i priobiotyki warto stosować regularnie przez cały rok. Inne w momentach szczególnego zagrożenia -np. odsadzanie młodych, zagrożenia chorobą zakaźną, niekorzystne warunki atmosferyczne(upały, szarugi jesienne) przed i po szczepieniach, by uzyskać lepszą odpowiedź immunologiczną, czy też w rekonwalescencji po przechorowaniu ciężkiej choroby, by wzmocnić siły organizmu i nie dopuścić do powtórnych infekcji. (aut. Andrzej Koralewski )